عرق زنیان ممتاز

میوه نوعی گیاه است که به فارسی «زنیان» و گیاه آن درکتب طب سنتی با نامهای«انیسون بری» و«کمون حبشی»آورده شده و به فرانسویAmmi به انگلیسی Ammiمیوه آن را گویند.گیاهی است از خانواده Umbellifereraeنام علمی آن Trachyspermum ammi l. spragueو مترادف آن carum copticum l. Benth در برخی مدارک aromaticum L از طرف گیاه شناسان مختلف در زمانهای متفاوت نامگذاری شده است.این گیاه را در بلوچستان با نام هندی آن «اجوان»و همچنین «اسپر کای»می شناسند.توجه شود در برخی مدارک طب سنتی برای گیاه بادیان رومی نیز نام زنیان را می برند که با زنیان که دراین بخش بحث می شود متفاوت است.

مشخصات

گیاه اجوان یکساله است،بلندی آن کمی از زیره سیاه بیشتر و در حدود یک متر ولی از نظر شکل برگ و رنگ گل شبیه زیره سیاه است.ساقه آن پرشاخه است.برگهای آن بریده بریده و نخی شکل می باشد.گلهای آن کوچک سفید است.میوه گیاه که زنیان نامیده می شود کوچک ،تخم مغری شکل به رنگ زرد تیره می باشد و در سطح میوه 5 خط طولی نازک به رنگ زرد روشن وجود دراد .معطر و بوی عطر تیمول از آن اسشمام می شود.میوه وریشه آن در طب سنتی مورد توجه می باشد.این گیاه بیشتر در مزارع غلات و در پرچینها در نواحی مختلف اروپای مرکزی ،در آسیا در هندوستان ،ایران در مناطق شرقی بلوجستان در هودیان و چاه قنبر می روید و نام محلی آن «اجوان»و «اسپر کای»می باشد.

ترکیبات شیمیایی

از نظر ترکیبات شیمیایی زنیان (میوه گیاه)دارای 6-4 درصد برحسب مناطق رویش ،اسانس روغنی فرار است که در حدود 55-45 درصد ان را تیمول تشکیل می دهد.[G.I.M.P]تیمول اسانس معطر آزربه و سی سنبر است که در آن بخشها مشخصات و فرمول شیمیایی آن به تفصیل آمده است.ماده ای است ضد عفونی کننده قوی و معروف در طب سنتی ،به علاوه در اسانس زنیان 20-15 درصد سیمن و بقیه آن آلفا-پی نن ،دیپانتنو... است.

خواص و کاربرد

زنیان یا تخم گیاه از نظر طبیعت مانند زیره ها گرم و خشک است واز نظر خواص ضد اسپاسم ،تونیک ،محرک و بادشکن است و معمولا در تهیه مشمعهایی که بریا تسکین درد به کار می رود داخل می شود.له کرده و کوبیده آن به عنوان داروی استعمال داخلی برای رفع بیماری های معده و کبد و ناراحتی گلو و سرفه و روماتیسم تجویز می شود.زنیان منبع بسیار غنی از تیمول ضد عفونی کننده مکعروف است . در هندوستان از زنیان به عنوان ضد عفونی کننده و برای تقویت معده و همچنین به عناون بادشکن و تونیک و برای قطع اسهال و رفع سو هاضمه و دردهای حاد شکم یا قولنج و معالجه سو تجویز می شود.ازریشه گیاه نیز به عناون مدر و بادشکن به صورت دم کرده مصرف می شود.مقدار خوراک ان درم صرف داخلی مانند زیره سیاه و کمی کمتر ازآن است.باید توجه شود که اشخاص گرم مزاج یا از آن استفاده نکنند ویا درموارد لزوم به مقدار کم و توام با گیاهان دارویی سرد میل کنند. دو گونه دیگر جنس Ammi در ایران می رویند که از نظر دارویی در طب سنتی مورد توجه هستند که به طور مختصر ذکر می شود.