مزایا و معایب مجازات جایگزین حبس

امروزه انجام کارهای اجباری و خدمات عام المنفعه به عنوان یکی از مجازات های جایگزین حبس برای مجرمان در حال اجرا است. مجازات های جایگزین حبس و انجام خدمات عام المنفعه شاید مهمترین دستاورد قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲ بود که با تصویب آیین نامه اجرایی آن در شهریور ۱۳۹۳ روند جدی تری به خود گرفت.

 مزیت ها ومعایب اعمال مجازات حبس

مزیت مجازات حبس به همان هدف ارعابی مجازات برمیگردد چرا که حبس به عنوان یک مجازات از نظر افراد جامعه بسیار سنگین وغیر قابل تحمل از نظر عرفی و روانی است.و این خود میتواند عامل بازدارنده از ارتکاب جرم باشد.

و از معایب مجازات حبس میتوان به عوامل زیر اشاره کرد:

۱٫نامناسب بودن جرم و جرم زا بودن محیط زندان: اصو لا فلسفه مجازات اصلاح بزهکار است اما با نگاهی به زندان ها متوجه میشویم ورود مجرمان به زندان نه تنها جنبه اصلاحی برای آن ها ندارد بلکه انواع جرایم و راهکار های دیگر را یاد میگیرند .

۲٫ایجاد مشکلات اقتصادی :وقتی شخصی مدتی را در زندان می گذراند مطمئنا نه خود او میتواند مسائل اقتصادی خود را حل کند و نه خانوادهد او در این صورت در بسیاری از موارد مشاهده می شود که شخص پس از رهایی از زندان به خاطر مشکلات اقتصادی و مالی که قبلا دچار آن بوده و بر طرف نشده یا با آمدن به زندان به وجود آمده و تشدید شده دست به ارتکاب جرم دیگری می زند و در بسیاری از موارد خانواده ای که سرپرست آن در زندان به سر می برد به راه های خلاف برای گذران زندگی کشانده می شوند که البته این مشکلات مالی و اقتصادی فقط گریبانگیر شخص و خانواده او نمی شود بلکه دولت نیز از این راه بسیار ضرر می کند.

۳٫ایجاد مشکلات اجتماعی و خانوادگی : به طور کلی تا زمانی که افراد وارد زندان نشده هم ا او از منزلت اجتماعی برخوردار هستند اما با ورود شخص به زندان هم خود شخص و هم خانواده او موقعیت خوبی را تجربه نمیکنند و در بسیاری از مواردحتی فرزندان یا بستگان شخص مجرم هم از عنوان مجرم بودن شخص خاصی ضرر دیده اند.

در قوانین ایران واردی که به جایگزینی مجازات حبس منجر می شود وجود دارد عبارتند از:

۱٫آزادی مشروط: فصل چهارم از قانون مجازات اسلامی به آزادی مشروط زندانیان اشاره دارد . در ماده ۳۸ مشاهده می شود که هر کس برای بار اول به مجازات حبس محکوم شود و نصف مجازات حبس را گذرانده باشد دادگاه می تواند با شرایطی او را به طور مشروط آزاد کند .

۱)محکومیت به مجازات حبس برای اولین بار

۲)تحمل نصف مدت محکومیت به حبس

۳)نشان دادن اخلاق حسنه مستمر در طول مدت اجرای حبس

۴)پیش بینی عدم ارتکاب جرم از سوی محکوم علیه پس از آزادی با توجه به اوضاع واحوال زندانی

۵)پرداخت ضرر و زیان مدعی خصوصی یا جزای نقدی یا قرار پرداخت آن ها.

۶)مدت آزادی مشروط بیشتر از یک سال و کمتر ازپنج سال نیست همچنین دادگاه وترتیبات و شرایطی را که فرد محکوم باید در مدت آزادی مشروط انجام دهد از قبیل سکونت در محل معین یا عدم سکونت در محل معین و…… را در حکم قید میکند .

۲٫تعلیق مجازات : قانون گذار در مواد ۲۵تا۳۶ تعلیق را با شرایطی پذیرفته است نکته ای که وجود دارد این است که فقط مجازات های تعزیری و بازدارنده قابل تعلیق هستند در ضمن مواردی مثل اختلاس ،ارتشا،کلاهبرداری و خرید و فروش و وارد کردن یا ساخت مواد مخدر و همچنین مجازات کسانی که به نحوی از انحنا با انجام اعمال مستوجب حد معاونت می نماید . قابل تعلیق نیست . نکته ای که باقی می ماند این است که قانون گذارگفته است (تمام یا قسمتی از مجازات ها تعلبیق نماید ) که تعلیق قسمتی از مجازات با فلسفه تعلیق مجازات منافات دارد و به نظر می رسد تعلیق تمام مجازات حبس بهترین باشد .

۳٫تبدیل مجازات حبس: تبدیل در ماده ۲۲ قانون مجازات اسلامی بیان شده که دادگاه می تواند مجازات (تعزیری یا بازدارنده را) به مجازاتی که مناسب به حال متهم باشد تبدیل کند که البته این مجازات مناسب و تشخیص آن با نظر مجرم است و از او پرسیده می شود

همچنین بند های ۱و۲ از ماده ۳ قانون وصول برخی از درآمد های دولت مصوب ۲۸/۱۲/۷۳ بیان می دارد:

۱)در هر مورد که در قوانین حداکثرمجازات کمتراز۹۱روز حبس و یا مجازات تعزیری موضوع تخلفات رانندگی باشد از این پس به جای حبس و یا مجازات تعزیری حکم به جزای نقدی از هفتاد و یک هزار ریال تا یک میلیون ریال صادر می شود.

۲)هرگاه حداکثر مجازات بیشتراز۹۱ روز حبس و حداقل آن کمتر از این باشد دادگاه مخیر است که حکم به بیش از سه ماهد با جزای نقدی از هفتاد و یک هزار ریال تا سه میلیون ریال دهد… ولی جرایمی که حداقل کیفر آن بیشتر از ۹۱روز است یا حبس مربوط به قتل و صدمات بدنی ناشی از تخلفات رانندگی قابل تبدیل به جزای نقدی نیست.