استرداد لاشه چک (دعوای استرداد چک)

همواره این امکان وجود دارد تعهداتی که چک بابت آن صادر گردیده است ایفا شود یا معامله پایه ای که چک بابت آن داده  شده است به نوعی ملغی گردد، در بستر عمل به دست دادن نمونه های فراوان آن بسیار آسان است. برای مثال :  

- چکی بابت خرید یک دستگاه آپارتمان صادر شود و متعاقباً معامله ای که چک بابت آن صادر شده است فسخ گردد.

 - قبل از سر رسید چک یا پس از آن، دین موضوع چک از جانب صادر کننده  پرداخت گردد؛ اما طلبکار از عودت اوراق چک امتناع نماید.

- پس از اتمام قرارداد اجاره و تخلیه عین مستاجره از جانب مستاجر، موجر از استرداد چکی که بابت تضمین تخلیه صادر گردیده بود امتناع نماید.

- طی توافقی فی مابین طلبکار و صادر کننده چک، چک های دیگری جایگزین چک های سابق گردد اما طلبکار پس از دریافت چک های اخیر از استرداد چک های سابق خودداری می ورزد.

- شخصی به جهت همکاری یا استخدام مبادرت به صدور چک جهت تضمین حسن انجام کارمی نماید؛ اما پس از اتمام رابطه کاری؛ کارفرما از استرداد لاشه چک های مزبور امتناع  کند.

 در همه موارد فوق صادر کننده حق دارد، با اثبات این موضوع که چک صادره خالی از وجه می باشد (تعهد پایه ایفا گردیده یا به نوعی ساقط گردیده است) نسبت به طرح دعوی استرداد لاشه چک اقدام نماید.

البته به نظر می رسد بین دعوای استرداد لاشه چک و استرداد چک باید تفاوت وجود داشته باشد هرچند در رویه استرداد لاشه چک شناخته شده است ولیکن استرداد چک نیز عنوان صحیحی به نظر می رسد.

علاوه بر موارد فوق موارد بسیار دیگری را نیز می توان برشمرد که به علت جلوگیری از اطاله کلام از آن ها عبور می نماییم. علاوه بر آن؛ در این مطلب سعی داریم به بررسی بعد حقوقی دعوی استرداد لاشه چک بپردازیم و بررسی جنبه کیفری از بحث حاضر خروج موضوعی دارد. با این توضیح که؛ در مواردی این امکان وجود دارد چک بابت امانت، حسن انجام کار یا تضمین تعهدی در اختیار طرف مقابل قرار گیرد و متعاقباً طرف دارنده با سوء نیت اقدام به برگشت چک یا ظهرنویسی و انتقال چک (به اصطلاح خرج کردن چک) نماید. در این موارد؛ می توان، از طریق ارسال اظهار نامه درخواست عودت چک را نمود و چنانچه ارسال اظهارنامه موثر واقع نگردید نسبت به طرح شکایت کیفری خیانت در امانت اقدام کرد. حال با توجه به توضیحات فوق به ادامه بحث خواهیم پرداخت.

سوالی که مناسب است در این قسمت مطرح گردد اینکه؛ دعوی استرداد چک از حیث پرداخت هزینه دادرسی جزء دعاوی مالی محسوب می گردد یا غیر مالی؟ در پاسخ باید گفت، شاید به نظر آید خواهان دعوی مزبور با طرح دعوی و طی مراحل قانونی صرفاً به لاشه چک های خود دست می یابد در واقع پول یا مالی نصیب وی نخواهد شد. پس این دعوی را می بایست تابع تشریفات مربوط به دعاوی غیر مالی دانست. اما در بستر عمل دعوی موضوع بحث از دعاوی مالی محسوب می گردد و شما جهت ثبت دادخواست مربوط به دعوی می بایست نسبت به پرداخت هزینه دادرسی دعاوی مالی با در نظر گرفتن مبلغ مندرج در چک اقدام نمایید.

سوال دیگر اینکه؛ در طرح دعوی استرداد چک رعایت چه شرایطی الزامی می باشد؟ در پاسخ باید گفت، در این خصوص می بایست اقدام به طرح دعوی به طرفیت طرفی که با وی رابطه مستقیم معاملاتی دارید بنمایید. برای نمونه فرض کنید:

بابت خرید یک دستگاه اتومبیل اقدام به صدور چک و تحویل آن به فروشنده می نمایید اما پس از مدتی معامله منعقده بنا به جهاتی فسخ یا اقاله می گردد، اگر فروشنده از عودت چک های شما امتناع نماید، می توانید بدواً با ارسال اظهار نامه با مضمون بازپسگیری چک های داده شده اقدام نمایید و چنانچه فروشنده پاسخ مثبتی به اظهار نامه ارسالی شما نداد می توانید با تقدیم دادخواست و ارائه ادله و مدارک مربوط به فسخ معامله نسبت به استرداد چک های خود اقدام کنید. در این اینجا لازم به ذکر است، چنانچه شخصی که با او رابطه مستقیم معاملاتی دارید و چک ها را تحویل وی داده اید نسبت به ظهرنویسی و انتقال  چک ها اقدام نماید کار شما کمی سخت و پیچیده خواهد شد. چرا که اصولاً با توجه به رویه محاکم و وصف تجریدی اسناد تجاری طرح ایرادات معاملاتی نسبت به ایادی غیر مستقیم قابل پذیرش نمی باشد. در فرض اخیر این امکان وجود دارد دارنده ثالث (شخصی که شما با او هیچ گونه رابطه معاملاتی ندارید). نسبت به طرح دعوی به طرفیت شما به عنوان صادر کننده چک اقدام نماید. در این صورت طرح ایرادات معاملاتی شما (فسخ معامله پایه، ایفای تعهد و...) در مقابل دارنده با حسن نیت موثر نخواهد بود. در فرض اخیر و در صورت مهیا بودن سایر شرایط می توانید از طریق طرح شکایت کیفری اقدام نمایید. و در صورت نبود ارکان متشکله جرم می توان نسبت به طرح دعوی جلب ثالث اقدام نمود.

شما می توانید؛ جهت ثبت دادخواست خود با در دست داشتن کارت ملی، دلایل و مدارک مربوط به اثبات ادعا و عابر بانک جهت پرداخت هزینه ثبت دادخواست به دفاتر خدمات الترونیک قضایی مراجعه نمایید. یک بار دیگر توصیه و تاکید می نماییم، تنظیم یک دادخواست صحیح امری پیچیده و مستلزم داشتن دانش و مهارت کافی می باشد، بنابراین هیچ گاه قبل از مشورت با وکلای دادگستری نسبت به ثبت دادخواست خود اقدام ننمایید. پیشنهاد می گردد، اگر به هر دلیل تمایل به انعقاد قرارداد با وکیل دادگستری را ندارید، جهت اخذ مشاوره، بررسی مدارک و تنظیم دادخواست به دفتر وکلای دادگستری یا موسسات حقوقی معتبر مراجعه نمایید. مراجعه به اشخاص غیر وکیل یا موسسات تحت مدیریت آن ها  دست آوردی به غیر از اتلاف وقت و هرینه نخواهد داشت. با مراجعه به موسسه حقوقی دادآوران نستوه می توانید از خدمات وکالتی و مشاوره ای ما برخوردار شوید. وکلای متخصص ما این آمادگی را دارند در دعاوی مربوط به استرداد چک به عنوان مشاور یا وکیل در کنار شما باشند.